Pierwsza pomoc dzieciom
Podróżowanie to świetny sposób, by odpowiedzieć na dziecięcą ciekawość świata pokazując mu nowe, mniej oswojone przestrzenie.
Jeżeli trafiłeś na ten tekst, to zapewne jesteś w grupie rodziców, którzy decydują się na egzotyczne podróże z dziećmi i myślą o zabraniu maluchów w ekstremalne – np. wysokogórskie – warunki. Pamiętaj, że przy oczywistych korzyściach wynikających z takiego stylu bycia z dziećmi, powstają też nowe zagrożenia, na które naprawdę dobrze przygotować się zawczasu.
W tekście chcemy przedstawić kilka rad, faktów i spostrzeżeń o chorobach egzotycznych, ukąszeniach przez jadowite zwierzęta i innych sytuacjach, które mogą zdarzyć się w czasie egzotycznej podróży.
Zacznijmy od chorób.
Planując podróż z dziećmi rozważ czy w rejonie świata, który chcecie odwiedzić nie występują groźne dla życia choroby, przed którymi nie będziesz w stanie zabezpieczyć dziecka, gdyż szczepionki nie są dopuszczone do stosowania poniżej określonego wieku. Przykładem może być żółta gorączka występująca we wszystkich krajach Afryki Zachodniej lub dur brzuszny (Indie, Afryka Zachodnia). Dlatego zanim ostatecznie wybierzesz cel podróży, dowiedz się o ewentualnych zagrożeniach zdrowotnych, które mogą dotyczyć dzieci podróżujące w wybraną stronę świata i na ile to możliwe przygotuj się do zapobiegania im i leczenia.
Jednym z najczęstszych problemów w podróżach egzotycznych, a także objawem wielu chorób przenoszonych drogą pokarmową jest biegunka. U małych dzieci może mieć bardzo dramatyczny przebieg, a nawet na skutek skrajnego odwodnienia, skończyć się śmiertelnie. Zapamiętaj objawy, które pozwolą ci zauważyć, że dziecko straciło dużo płynów i elektrolitów, a następnie skutecznie na to zareagować.
- Wzmożone pragnienie
- Niepokój i zaburzenia przytomności, takie jak senność, apatia
- Suchość w ustach i chropowaty, szorstki język
- Niska elastyczność skóry
- Zapadnięte oczy
- Brak wydalania moczu
Tak nasilone objawy odwodnienia, będą wymagały interwencji lekarskiej i dożylnego przetoczenia płynów. W drodze do lekarza:
1/ podawaj dziecku płyny do picia – najlepiej podawać je małymi porcjami, np. łyżeczką, ale w bardzo krótkich odstępach czasu
2/ podaj dziecku lek, który podniesie poziom utraconych elektrolitów (np. Gastrolit), w dawce odpowiedniej do masy ciała i wieku (dodatkowe informacje znajdziesz w ulotce leku)
3/ podtrzymuj ciągły kontakt z dzieckiem, kontroluj jego stan i funkcje życiowe (skrajnie odwodnione dziecko może nawet zapaść w śpiączkę)
4/ rozważ podanie leku, który złagodzi objawy biegunki (pamiętaj, że leki, które w podobnych sytuacjach podaje się osobom dorosłym mogą być zdecydowanie przeciwwskazane dla dzieci)
5/ jeżeli transport do lekarza się przedłuża, pamiętaj że ograniczenie dziecku pokarmów nie rozwiązuje problemu biegunki, a może przyczynić się do jeszcze większego osłabienia. Dostosuj dietę dziecka do zaburzeń pracy przewodu pokarmowego, ale dbaj o to, by było dobrze odżywione.
MALARIA
Stanowi jedno z najbardziej poważnych zagrożeń dla dzieci podróżujących do krajów ciepłej strefy klimatycznej. Pasożyty, które wywołują chorobę, przenoszone są przez ugryzienia komarów. W przebiegu choroby zaatakowane zostają krwinki czerwone, a następnie uszkodzone ważne narządy wewnętrzne, co może prowadzić do śmierci. U dzieci najczęściej zajęty zostaje mózg, co obok zagrożenia utratą przytomności i śpiączką, może skutkować także trwałym uszkodzeniem układu nerwowego.
Malaria objawia się przede wszystkim wysoką gorączką o charakterze napadowym. Poprzedzony dreszczami wzrost temperatury utrzymuje się przez kilka godzin, czemu towarzyszy osłabienie i ból głowy, a następnie gorączka spada do prawidłowych parametrów. W trakcie spadku temperatury obserwuje się zimne, zlewne poty. Dodatkowe objawy to biegunka i wymioty, może także wystąpić żółtaczka.
Wyjeżdżając w obszary, na których występuje malaria, zabierz ze sobą leki przeciwmalaryczne dostosowane do leczenia dzieci i zadbaj o profilaktykę. Pamiętaj też, by chronić dziecko przed ukąszeniami komarów – stosuj odpowiednie ubranie, moskitiery w czasie noclegów, które zasłonią drzwi i okna oraz środki odstraszające owady.
WYPADKI PODCZAS WYPOCZYNKU NAD WODĄ
Aby podróże zostawiały po sobie same najpiękniejsze wspomnienia, zapamiętaj zasady bezpiecznego zachowania się nad wodą. Jak najwcześniej zacznij przyzwyczajać do nich dziecko, co pozwoli mu także w późniejszym życiu – gdy jako nastolatek zacznie wyjeżdżać bez opieki – unikać niebezpiecznych sytuacji na wodzie.
1/ przede wszystkim naucz dziecko pływać. Jeżeli nie możesz przekazać mu podstawowych zasad pływania samodzielnie zapisz go jak najszybciej na zajęcia z instruktorem. Dobre umiejętności pływackie nie wykluczają wprawdzie ryzyka utonięcia, ale pozwalają wyjść cało i bezpiecznie z wielu niebezpiecznych sytuacji nad wodą.
2/ naucz dziecko, że może wchodzić do wody, tylko wtedy, gdy wyrazisz na to zgodę i że może bawić się tylko w zasięgu twojego wzroku
3/ zanim pozwolisz dziecku się kąpać, sprawdź temperaturę wody i oceń czy miejsce jest bezpieczne – czy nie ma nagłych uskoków w dnie, zmian głębokości, prądów. Nawet jeżeli przebywasz przez kilka dni w tym samym miejscu, codziennie sprawdzaj dno, zanim pozwolisz dziecku wejść do wody. W czasie tylko jednej nocy, przy odpowiednich prądach, dno może ukształtować się zupełnie inaczej; woda może nanieść przeszkody, o które dziecko mogłoby się potknąć i zachłysnąć wodą
4/ nie pozwalaj dziecku skakać do wody w miejscach nieoznaczonych. Najlepiej naucz je skakać tzw. skokiem ratowniczym, który pozwala wcale nie zanurzać głowy nawet skacząc na głęboką wodę
5/ nie pozwól dziecku wypływać na materacu daleko od brzegu, ani leżeć zbyt długo na materacu unoszącym się na powierzchni wody w pełnym słońcu
6/ jeżeli możesz zawsze zabieraj ze sobą na plażę dodatkową wyporną zabawkę, np. deskę lub piłkę, którą będziesz mógł podać lub rzucić dziecku w razie epizodu tonięcia – pamiętaj, że jeśli takie zdarzenie ma miejsce na wodzie, która jest dla ciebie głęboka, nawet dziecko – jeśli walczy o życie – jest w stanie zagrozić twojemu bezpieczeństwu. Dlatego w czasie akcji ratunkowej warto podać mu coś, o co będzie mogło się oprzeć i dopiero doholować je do brzegu.
7/ zadbaj o to, by między posiłkiem dziecka a kąpielą był odpowiedni czas na odpoczynek. Wejście do wody bezpośrednio po jedzeniu może być przyczyną wypadku
PODTOPIENIA, UTONIĘCIA
Jeżeli dziecko tonie, działaj szybko, ale nie wpadaj w panikę. Zaalarmuj ratownika lub inne dorosłe osoby, które są w pobliżu. Jeśli zdarzenie ma miejsce na głębokości, gdzie woda sięga ci powyżej linii ramion, nie wskakuj do wody bez jakiegokolwiek przedmiotu, który spełni funkcję sprzętu ratunkowego – może to być koło (nawet małe, dmuchane koło do nauki pływania), piłka plażowa, pusta, zakręcona butelka po wodzie mineralnej, cokolwiek wypornego, co ułatwi dziecku utrzymanie się nad wodą.
Jeżeli udało ci się wyjąć z wody dziecko w pełni przytomne, pozwól mu odkaszlnąć, okryj je kocem lub ręcznikiem i postaraj się je uspokoić. Jeżeli woda, w której doszło do zdarzenia jest w twojej ocenie szczególnie brudna, rozważ wizytę u lekarza, gdyż istnieje ryzyko rozwinięcia się u dziecka zachłystowego zapalenia płuc.
Jeżeli dziecko po wyjęciu z wody nie daje oznak życia, odchyl jego głowę, sprawdź czy oddycha oraz zaalarmuj ratowników oraz wezwij wykwalifikowaną pomoc medyczną. Nie podejmuj prób wylewania wody z dróg oddechowych dziecka. Jeżeli nie oddycha rozpocznij resuscytację. Jeśli czytając to, nie masz pewności jak prowadzić resuscytację koniecznie przed wyjazdem zapisz się na kurs pierwszej pomocy (jest ich sporo w każdym mieście) i poćwicz na fantomach dziecięcych.
UKĄSZENIA PRZEZ JADOWITE ZWIERZĘTA MORSKIE
Podróżując z dzieckiem do krajów ciepłej strefy klimatycznej pamiętaj o ryzyku spotkania z jadowitym zwierzęciem zamieszkującym przybrzeżne wody. W zależności od obszaru mogą to być niektóre gatunki ryb, ośmiornic, węży morskich i ślimaków.
Zagrażające życiu wypadki z udziałem jadowitych zwierząt morskich zdarzają się rzadko. Zawsze jednak jeśli dziecko zostało ukąszone, ukłute lub poparzone w wodzie zadbaj o to, by jak najszybciej znalazło się na brzegu. Trucizna, jeśli dostała się do organizmu, może zadziałać z pewnym opóźnieniem, a o wiele skuteczniej będziesz mógł udzielić pierwszej pomocy na lądzie.
Jeżeli dziecko zostało poparzone przez meduzy, obejrzyj uważnie miejsca oparzeń, by usunąć pozostałości zwierzęcia, które wciąż mogą być na skórze. Nie dotykaj ich dłonią i nie polewaj słodką wodą. Jeżeli oparzenia są duże lub dziecko ma objawy ogólne, jak najszybciej skontaktuj się z lekarzem. Do tego czasu możesz złagodzić ból chłodząc skórę – np. przykładając owiniętą w ręcznik butelkę z zimnym napojem.
Po spotkaniu z jeżowcem usuń kolce ze skóry, najlepiej sterylną igłą lub pincetą. Może się to nie udać bezpośrednio po wyjściu z wody, gdyż chłodna skóra jest twarda i obkurczona dookoła kolca. Jeżeli przy ponownej próbie też napotkasz na trudności, zgłoś się do lekarza.
UKĄSZENIA PRZEZ JADOWITE ZWIERZĘTA NA LĄDZIE
W polskich warunkach groźne dla życia ukąszenia przez węże nie zdarzają się często, ale przebywając w innych krajach, gdzie jadowite gatunki są bardziej rozpowszechnione, dziecko może być narażone zarówno na skutki ukąszeń przez węże, jak również na jad pająków i skorpionów. Ważne, by przed wyjazdem w konkretny rejon zapoznać się z niebezpiecznymi gatunkami zwierząt, które występują lokalnie i przygotować się do konieczności udzielenia pomocy w sposób właściwy przy konkretnej sytuacji. Pewne zasady są jednak uniwersalne i dobrze pamiętać o nich zawsze.
W miarę możliwości postaraj się dostrzec i zapamiętać cechy charakterystyczne węża, który ukąsił dziecko. Jeżeli jest to możliwe zrób mu szybko zdjęcie np. telefonem komórkowym. Identyfikacja węża pomoże dobrać lekarzom odpowiednie leczenie.
1/ uspokój dziecko i zadbaj, by nie wykonywało niepotrzebnych ruchów
2/ natychmiast zawiadom pomoc medyczną lub zorganizuj transport do szpitala
3/ ugryzioną rękę/nogę należy unieruchomić. Nie zdejmuj ubrania, by nie wykonywać kończyną żadnych dodatkowych ruchów
4/ przetransportuj dziecko do szpitala tak szybko jak to możliwe, dbając o pozycję dziecka, w której ugryzione miejsce będzie się znajdować najniżej względem reszty ciała
5/ jeżeli obserwujesz objawy wstrząsu okryj dziecko folią NRC lub kocem, by zapewnić mu komfort termiczny
POGRYZIENIA PRZEZ ZWIERZĘTA
Dzieci, szczególnie nieco starsze, mogą być narażone na kontakt z dzikimi lub bezdomnymi psami, lisami itp. Ryzyko zarażenia wścieklizną zmusza nas do podjęcia szybkich, konkretnych działań. Warto wiedzieć, że aby dziecko zaraziło się od zwierzęcia chorego na wściekliznę, nie musi zostać przez nie pogryzione. Zdarza się, że wystarczy kontakt zranionej, otartej skóry dziecka lub jego oczu ze śliną zwierzęcia, choć oczywiście w przypadku ugryzień, prawdopodobieństwo zarażenia wzrasta.
Wścieklizna jest chorobą układu nerwowego, która nieleczona niemal zawsze prowadzi do śmierci. Wirus, kiedy dotrze do mózgu powoduje jego zapalenie, które w końcowym stadium wyraża się napadami drgawkowymi, urojeniami, halucynacjami i śpiączką. Pierwsze niepokojące objawy to brak apetytu, wodowstręt, ból głowy. Następnie pojawia się sztywność karku – niemożność przygięcia głowy do klatki piersiowej (objaw charakterystyczny przy chorobach atakujących opony mózgowo-rdzeniowe), strach przed połykaniem związany ze skurczami gardła i przepony, które w efekcie powodują dławienie i duszenie się dziecka. Towarzyszą temu wymioty, ślinotok, biegunka lub zaparcia.
Jeżeli dziecko zostało ugryzione przez zwierzę:
1/ postaraj się ustalić jakie to było zwierzę i ewentualnie kto jest jego właścicielem
2/ jeżeli uda ci się dotrzeć do właściciela, zażądaj okazania dowodu aktualnego szczepienia przeciwko wściekliźnie
3/ jeżeli nie, wskazane byłoby złapanie zwierzęcia – bez narażania siebie na niebezpieczeństwo – i poddanie go obserwacji weterynaryjnej
4/ ranę po ukąszeniu przemyj obfitym strumieniem wody lub wodą z mydłem
5/ zabezpiecz ją czystym opatrunkiem przed zabrudzeniem
6/ przewieź dziecko do szpitala, gdzie lekarz pomoże ci podjąć decyzję co do podania szczepionki i surowicy
7/ obserwuj stan ogólny dziecka, postaraj się je uspokoić
KLESZCZE
Nie trzeba wyruszać w daleką podróż – wystarczy wyjść na weekendowy spacer na łąkę, skraj lasu, nad rzekę, nad jezioro – to tereny zamieszkiwane przez kleszcze. Ze szczególnym upodobaniem bytują na granicach stref różnego typu roślinności – np. w przestrzeni gdzie las iglasty przechodzi w liściasty. Bywają nosicielami chorób, spośród których zagrażające dla życia dziecka może być przede wszystkim zapalenie mózgu i borelioza.
Tylko niektóre kleszcze przenoszą choroby, co więcej wbicie się – nawet zarażonego – kleszcza w skórę, nie musi od razu spowodować przedostania się pasożytów. Krętki, które mogłyby wniknąć do organizmu dziecka, bytują w przewodzie pokarmowym kleszcza. Dopiero wypicie przez niego pewnej ilości krwi, powoduje „wypłukanie” bakterii i zwiększa ryzyko zarażenia. Podobnie dzieje się gdy kleszcz wbity w skórę zostanie sprowokowany do wymiotów – przyczyną tego są często stosowane „domowe” metody usuwania kleszczy, poprzez np. smarowanie owada tłuszczem lub maścią.
Najcenniejszą bronią w walce z kleszczami jest skuteczna profilaktyka. Opiera się ona na stosowaniu zachowań i tworzeniu przyzwyczajeń, które utrudniają kleszczom wbicie się w skórę dziecka, a nawet jeśli tak się stanie, umożliwiają szybkie usunięcie ich ze skóry.
1/ gdy dziecko bawi się w terenie, na którym możesz podejrzewać występowanie kleszczy, załóż mu ubranie z długim rękawem i pełne buty
2/ jeśli ilość kleszczy w miejscu gdzie przebywasz jest naprawdę wysoka (codziennie znajdujesz je na skórze dziecka lub zwierząt domowych) możesz zastosować łagodne środki odstraszające kleszcze, stosowane na skórę
3/ zawsze uważnie obejrzyj dziecko, gdy wrócicie z lasu, łąki lub znad wody – miejsca na skórze, w których najczęściej można znaleźć kleszcze to brzuch, pachwiny, pachy, szyja, ale uważnie oglądnij całe ciało dziecka, także głowę
4/ jeżeli znajdziesz kleszcza wbitego w skórę, usuń go – najlepiej pincetką, ujmując ciało owada tuż przy skórze dziecka
5/ miejsce po ukąszeniu możesz przemyć
6/ obserwuj to miejsce przez kolejne dni, a nawet tygodnie – jeśli nie będzie żadnych dalszych objawów, niż najprostsze miejscowe zaczerwienienie, które wkrótce zniknie, nie ma powodu do niepokoju
7/ jeśli zauważysz rumień narastający dookoła miejsca po ukąszeniu (rumień ten może blednąć od środka, a nawet przyjąć formę kilku „obwódek” dookoła miejsca ukąszenia) albo objawy ogólne takie jak bóle stawów, mięśni, ogólne osłabienie, bóle głowy itp. niezwłocznie zgłoś się do szpitala zakaźnego lub na izbę przyjęć dowolnego najbliższego szpitala.